وبلاگ

آشنایی با شیمی درمانی

شیمی درمانی و تردید

بسیارى از مردم از شیمی درمانی به دلیل عوارض جانبى که دارد مى ترسند در حالیکه امروزه بسیارى ازاین عوارض قابل کنترل هستند.

باید بخاطر داشته باشید که گاهى اوقات این درمان بهترین انتخاب شماست، که در واقع استفاده از دارو جهت متوقف ساختن رشد سلول هاى سرطانى است و مى تواند سلول هاى سرطانى که در فاصله اى دور تر از توده سرطانى اولیه هستند را نیز از بین ببرد بنابر این، یک درمان سیستمیک در نظر گرفته مى شود.

عملکرد دارو شیمی درمانی:

هدف شیمى درمانى از بین بردن سلول هاى بدخیم است، که می تواند به سلول هاى سالم نیز آسیب برساند.این درمان بصورت تزریقى، خوراکى و گاهى به صورت هاى دیگر بکار مىرود.

در حالت تزریقی:

به دو صورت مى توان انجام داد یا وسیله اى بنام آنژیوکت توسط پرستار داخل رگ بیمار زده شده و سپس تزریق دارو انجام مى شودیا وسیله اى بنام پورت با عمل جراحى زیر پوست در قسمت فوقانى قفسه سینه قرار داده مى شود و از این طریق تزریق انجام مى شود.

 

 

برخى داروها بدلیل اینکه نباید نور ببینند بوسیله پوششى محافظت مى شوند.

معمولا شیمى درمانى بصورت دوره اى داده مى شود بدین معنى که پس از انجام چند روز درمان پشت سرهم(بر طبق نظر پزشک) مدتى به بیمار استراحت داده مى شود.

این دوره استراحت به بدن شما فرصت باز سازى سلول هاى سالمى را که در طى درمان از بین رفته اند مى دهد وبدن شما را براى جلسه بعدى درمانآماده خواهد کرد.

برنامه درمانى شما بصورت روزانه، هفتگى و یا ماهیانه با صلاحدید پزشک در فواصل معین انجام مى شود.

چطور میتوانم در طی درمان از خودم مراقبت کنم؟

* به توصیه هاى پزشک تان توجه کنید، سوالاتتان را بپرسید خیلى خوب است که همیشه یک همراه با خود داشته باشید تا با دقت بیشترى توصیه ها را به یاد داشته باشد حتى می توانید یادداشت بردارید.

 

 

* اسامى تمام داروها و ویتامین ها، مسهل ها، ضد آلرژى ها، آسپرین، ایبو بروفن، سایر مسکن ها، هر مکملمعدنى و گیاهى که استفاده مى کنید را به پزشک تان بگویید.

در صورت داشتن بیمارى جانبى مثل: (فشار خونبالا– دیابت– صرع– آسم– قلبى- ریوى– کلیوى– پوستى– حساسیت و آلرژى) آن را مطرح کنید.

* اگر به دنبال بیمارى و یا درمان، درد دارید آن را با پزشکتان درمیان بگذارید تا داروى مسکن مناسب برایتان تجویز شود.

* اگر به علت اشتها نداشتن وزنتان را از دست داده اید، براى اینکه با سرطان بجنگید باید خوب غذا بخورید.

* مثبت اندیشى، شادى و خنده بهترین داروست. شوخ طبعى کمک مى کند که سیستم ایمنى شما فعال باشد.کتابهاى فکاهى بخوانید، فیلم هاى کمدى ببینید با افرادى کهشما را شاد مى کنند ارتباط داشته باشید.

عوارض جانبی شایع بدنبال شیمی درمانی

بدنبال شیمى درمانى عوارض شایعى وجود دارد که نباید شما را نگران کند زیرا همه بیماران دچار این عوارض نمى شوند.

عوارض گوارش شیمی درمانی

تهوع و استفراغ: داروهای شیمی درمانی میتوانند باعث تهوع ، احساس استفراغ و استفراغ شوند.

بهترین کار اینست که از داروهای ضد تهوع )خوراکی– تزریقی( که پزش کتان تجویز کرده استفاده کنید.

اقدامات زیر در کاهش حالت تهوع و استفراغ کمک کننده م یباشد:

* از غذاهاى سبک استفاده کنید: غذاهاى بدون چاشنى، آب نبات ترش، خیار شور، نان سوخارى، نوشابه زنجبیلى.

* غذاى تان را در اندازه هاى کوچک در ۵- ۶ وعده بخورید.

* از خوردن غذاهاى پر چرب، سرخ شده یا خیلى شیرین خوددارى کنید.

* تا آنجایى که مى توانید در زمان داشتن حالت تهوع خودتان غذا درست نکنید.

* وقتى حالت تهوع دارید غذاى مورد علاقه تان را نخورید.

* غذاى خود را در حد دماى اتاق یا سرد میل کنید بوى غذاى داغ حالت تهوع شما را بدتر مى کند.

*دهان تان را چند بار در روز با دهانشویه مناسب شستشو دهید و حداقل دوبار در روز مسواک بزنید.

* از معجون ها مثل : ( مخلوط بستنى، موز، کمى عسل با پودر مغزها “بادام گردو پسته” و شیر) یا مایعات مغذى (آب گوشت، آب
مرغ–آب میوه) استفاده کنید.

* تکنیک ها و روش هاى آرامش ذهن و ریلکسیشن را یاد بگیرید و بکار برید.

* براى کنترل تهوع از راه دهان نفس هاى آرام و عمیق بکشید.

* اگر تهوع صبحگاحى دارید، همان اول صبح غذاى خشک مثل: نان سوخارى یا بیسکویت شور بخورید.

اسهال

این عارضه ممکن است بدنبال شیم یدرمانی رخ دهد

مثل: کم آبی بدن دهیدراتاسیون عدم تعادل الکترولیتها کاهش سدیم و پتاسیم و کاهش جذب مواد غذایی برای بیمار ایجاد می کند.

راه های درمان

 

 

رژیم

از خوردن غذاهایى که سیستم گوارش شما را تحریک مى کند مثل غذاهاى سرخ شده خوددارى کنید.

از خوردن شیر و فراورده هاى حاوى شیر خوددارى کنید. از خوردن سبزیجات خام( بخصوص کاهو– کلم قمرى و بروکلى) خوددارى کنید.

از آدامس و شیرینى جات حاوى سوربیتول خوددارى کنید چون مثل مسهل عمل مى کند.

مصرف غذاهاى ساده و غذاهایى که به راحتى هضم مى شوند مانند: موز، برنج، نان تست، مایعات شفاف و بدون شکر و کافئین. بغیر از چاى و یا برخى آب میوه ها و مصرف پروتئین ها مثل گوشت و مرغ و تخم مرغ پخته در کاهش اسهال کمک کننده است.

از غذاهایى که بطور طبیعى مسهل هستند مثل آلو، آب آلو، ریواس انبه خوددارى کنید.

مایعات 

شما باید به اندازه کافى مایعات مصرف کنید یعنى به میزان مایعى که در اثر اسهال از دست داده اید را جایگزین کنید و علاوه بر آن مایعى را که بطور معمول روزانه مى نوشیدید راهم مصرف کنید همچنین مصرف مایعاتى که حاوى نمک و شکر هستن دجایگزی نمناس ببرا ىالکترولیتهای بدن میباشد.

یبوست در شیمی درمانی

این عارضه معمولا بدنبال داروهاى ضد درد، دارو هاى شیمی درمانی، کم تحرکى، کم بودن مایعات دریافتى اتفاق مى افتد.

 

 

راهکار پیشگیری از یبوست

* روزانه ۲-۳ لیوان مایعات بیشتر از حد معمول مصرف کنید.

* مواد غذایى پرفیبر مثل: میوه(میوه هایى که غیر قابل پوست کندن هستند بهتر است تا پایان شیمى درمانى مصرف نشوند. مانند:انگور، گیلاس،توت فرنگى ، آلبالو)، سبزیجات پخته، لوبیا بخورید، غذاهاى پرفیبر روده را براى حرکت تحریک مى کنند.

* سالاد را با روغن زیتون بخورید یا انجیر و آلو مصرف کنید و مى توانید صبح ناشتا آب ولرم بنوشید.

* انجام تمرینات ورزشى و فعالیت هاى فیزیکى نیز در کاهش یبوست کمک کننده هستند.

* مى توانید با نظر پزشک تان از داروهاى مسهل گیاهى و یا شیمیایى استفاده کنید.

تغییر در اشتها

ممکن است بدنبال شیمی درمانی اشتهای شما کم شود و بطور موقت تغییراتی در بو و مزه غذا احساس کنید که باعث میشود غذا کمتر اشتها برانگیز باشد.

– غذا را دردمای اتاق یا سرد بخورید.

– برای اینکه مزه دهانتان عوض شود آبنبات ترش بدون شکر بمکید یا آدامس بجوید.

چه زمان هایی باید آزمایش خون بدهید؟

در شروع درمان و قبل از هر دوره شیمى درمانى باید ابتدا آزمایش خون بدهید تا مطمئن شویم تعداد سلول هاى خونى (گلبول هاى سفید و قرمز و پلاکت) و عملکرد کبدى و کلیوى شما در حد نرمال است. .

 

 

مشکلات خونی در شیمی درمانی

کاهش تعداد گلبول هاى سفید:

کاهش تعداد گلبول هاى سفید به این معنى است که سیستم ایمنى شما به اندازه کافى قوى نیست و شما در خطر ابتلا به عفونت هستید.

این عارضه معمولا ۷-۱۴ روز بعد از شیمى درمانى رخ مى دهد.

در طى درمان سعى کنید امکان ابتلا به عفونت را کاهش دهید.

مثلا در طى آشپزى یا باغبانى یا اصلاح صورت مراقب باشید اگر پوستتان بریده شد با آب گرم و صابون بشویید و با چسب زخم رویش را بپوشانید.

از تماس با افرادى که مى دانید به عفونتى مبتلا بودند یا هستند((مثلا سرماخوردگى، سرفه …..) پرهیز کنید.

در ۲-۱هفته اول بعد از شیمى درمانى که سیستم ایمنى شما ضعیف مى شود استفاده از ماسک به جلوگیرى از انتقال عفونت به بدن شما کمک مى کند.

از بودن در مکان هاى شلوغ مثل فروشگاه ها ، رستوران ها یا وسایل حمل ونقل عمومى خوددارى کنید.

ممکن است در زمان کاهش گلبول سفید هیچ احساسى نداشته باشید اما اگر احساس کردید حالتان خوب نیست و تب بالا، لرز، تعریق یا هر نشانه دیگر عفونت دارید مثل گلو درد یا سرفه به پزشک تان مراجعه کنید ممکن است نیاز باشد که در بیمارستان بسترى شوید.

در این حالت ممکن است پزشک تان درمان شما را به تعویق بیندازد تا تعداد گلبول هاى سفید شما افزایش یابد.

گاهى اوقات پزشک جهت پیشگیرى یا بهبود گلبول هاى سفید پایین داروى تزریقى تجویز مى کند.

در زمان شیمى درمانى سعى کنید از نزدیک شدن به حیوانات خانگى خوددارى کنید.(حتى جوجه)

کاهش تعداد گلبول های قرمز

اگر تعداد گلبول هاى قرمز شما پایین باشد ممکن است احساس خستگى شدید کنید، دچار تنگى نفس شوید یا به نظر رنگ پریده بیایید.

گاه ممکن است حین انجام کارهاى خانه یا بالا رفتن از پله ها دچار تنگى نفس بشوید اگر این حالت براى شما پیش آمد به پزشک تان مراجعه کنید.

اگر هموگلوبین شما از یک حدى پایین تر باشد پزشک براى شما دستور تزریق خون مى دهد براى این کار یک نمونه خون از شما گرفته مى شود و پس از تشخیص گروه خونى شما بر طبق آن براى تان به تعدادى که پزشک درخواست کرده کیسه خون تهیه مى شود و سپس به شما تزریق مى شود.

براى بالا نگه داشتن هموگلوبین مصرف: جگر، گوشت قرمز، ماهى، تخم مرغ و سبزیجاتپخته با برگ سبز (اسفناج) که حاوى آهن بالایى هستند مفید مى باشد.

کاهش تعداد پلاکت ها

پلاکت به انعقاد خون شما کمک مى کند و از خونریزى کردن و کبود شدن بدن جلوگیرى مى کند.

 

 

در طى شیمى درمانى شما ممکن است متوجه شوید که پوست شما راحت تر کبود مى شود یا لثه ها و بینى شما خونریزى مى کند.

به ندرت مشاهده مى کنید که نقاط قرمزى روى پوست شما ظاهر مى شود. تمام اینها نشانه کاهش تعداد پلاکت هاست و لازم است که به پزشک تان اطلاع دهید.

در صورتیکه از داروى رقیق کننده خون مثل آسپرین استفاده مى کنید به پزشک تان اطلاع دهید. از مسواک نرم استفاده کنید و مراقب باشید که لثه و دهانتان زخم نشود.

در زمان کار کردن با اشیاء تیز و چاقو مواظب باشید که دستتان را نبرید.

براى اصلاح کردن از ماشین ریش تراشى استفاده کنید.

وقتى در فعالیت هاى فیزیکى و ورزشى شرکت مى کنید بسیار مواظب باشید. ممکن است نیاز باشد که طبق نظر پزشک به شما پلاکت تزریق شود یا بین دوره دریافت داروفاصله بیشترى داده شود.

از دست دادن مو

ابتدا باید بدانید که با دریافت برخى داروهاى شیمى درمانى ریزش مو رخ مى دهد.

معمولا ۲-۳ هفته بعد از اولین درمان کموتراپى رخ مى دهد که ممکن است در موى سر- ابرو– مژه و سایر نقاط بدن نیز ریزش مو مشاهده شود.

این از دست دادن موى سر یک مسئله موقتى است پس از اتمام کامل درمان موى شما مجدد رشد مى کند.

اگر با توجه به نوع دارویى که دریافت مى کنید مطمئنید که ریزش مو دارید موى تان را کوتاه کنید در این صورت ریزش مو ناراحتى کمترى ایجاد مى کند.

مى توانید در این مدت از کلاه گیس یا روسرى استفاده کنید. سعى کنید از شانه با دندانه درشت استفاده کنید و از کش مو استفاده نکنید چون باعث کنده شدن مو مى شود.

از رنگ مو استفاده نکنید.

حین شستن موى سر از آب داغ استفاده نکنید. از سشوار با هواى سرد استفاده کنید. .

تغییر رنگ ناخن ها

برخى دارو ها (تاکسول- تاکسوتر– آدریا مایسین) باعث مى شود رنگ ناخن ها کبود شود و خط سفیدى روى ناخن ایجاد شود.

معمولا این تغییر رنگ ۶-۷ ماه پس از پایان شیمى درمانى برطرف مى شود.

زخم دهان

ممکن است دهان یا زبان تان خشک یا زخم شود، یا از لثه و زبان خونریزى داشته باشید.

این عارضه معمولا ۳-۱۰ روز بعد از شیمى درمانى رخ مى دهد.

در این حالت شما احساس سوختگى، زخم مى کنید و دهان تان ملتهب است که باعث ایجاد ناراحتى و درد مى شود.

این زخم هاى دهان جویدن و بلع را سخت مى کند و تغذیه شما دچار اختلال مى شود در نتیجه کاهش وزن پیدا مى کنید.

در موارد شدید ممکن است باعث اختلال در تکلم شما شود.

این زخم هاى دهانى شما را براى عفونتهاى باکتریایى، قارچى، ویروسى مستعدتر مى کند.

 

 

 

مراقبت از دهان

دهان تان را با آب نمک ۳-۲ بار در روز بشویید. دندانتان را ۳-۲ بار در روز مسواک بزنید.

از یک دهانشویه مناسب استفاده کنید.

مى توانید درد دهانتان را با مکیدن تکه هاى کوچک یخ کاهش دهید (به این روش کرایو تراپى گویند). یک نرم کننده یا مرطوب کننده به لب هایتان بمالید.

خستگی

* ممکن است احساس خستگى بیش از حد داشته باشید که با استراحت هم رفع نشود.

در این صورت شما احساس ضعف شدید در انجام فعالیت هاى روزانه دارید یا ممکن است در تمرکز کردن و یادآورى مسائل دچار مشکل شوید.

* بخاطر بسپارید چه موقع از روز بیشترین انرژى رادارید و چه زمانى احساس ضعف مى کنید و بعد فعالیت هاى مهم و ملاقات هاى مهم تان را در زمانى که انرژىدارید انجام دهید. در زمانى که انرژى بالایى دارید غذا بخورید

* اگر مى توانید نرمش و پیاده روى کنید.

* استراحت بیش از حد مى تواند باعث احساس خستگى بیشتر شود.

* فعالیت هاى روزانه تان را یادداشت کنید و کارها و فعالیت هایى را که باید انجام دهید یادداشت نمایید.

* در موارد کاهش قدرت حافظه و فراموشى هاى موقت، اطلاعات شخصى مهم تان. (آدرس– شماره تلفن- شماره شناسنامه- سال تولد– کد ملى– شماره حساب) را در دفترچه اى یادداشت کنید. و به همراه داشته باشید یا در تلفن همراه تان ذخیره کنید.

* اگر داروى روزانه مصرف مى کنید و فراموش مى کنید ، از جعبه هاى ویژه روزانه یا هفتگى و یا از جعبه هاى قرصى که تایمر دارند استفاده کنید.

قدرت باروری و عادت ماهیانه

داروهاى شیمى درمانى موجب تخریب عملکرد تخمدان و بیضه مى شوند که منجر به افزایش خطر نازایى و عقیمى مى شود.

شما مى توانید دراین مورد با پزشکتان صحبت کنید. .

در خانم ها این مسئله روى عادت ماهیانه آنها اثر مى گذارد و در اکثر موارد تا آخر کموتراپى قطع مى شود. تغییرات هورمونى در خانم ها ممکن است باعث گرگرفتگى و خشکى در ناحیه تناسلى شود.

براى تخفیف گر گرفتگى بهتر است مصرف قهوه و چاى را کاهش دهید و ورزش سبک انجام دهید. براى کاهش خشکى واژن از ژل نرم کننده استفاده کنید و شورت نخى بپوشید.

خانم هایى که شیمى درمانى مى شوند و همسران مردانى که دارو مى گیرند تا حداقل یکسال بعد از خاتمه شیمى درمانى باید از باردارى خوددارى کنند.

مردانى که قرار است شیمى درمانى انجام دهند و مصرف این داروها ممکن است سبب عقیمى شود مى توانند قبل از شروع شیمى درمانى به بانک اسپرم مراجعه کنند.

بی حسی و گزگز دست و پاها

علت این بى حسى: داروهاى شیمى درمانى، دیابت، اورمى، سوء تغذیه شدید ضربه، سرطان، موادسمى خاص مى باشد.

نشانه ها

ضعف، درد در ساعد، دست، ساق و پنجه پا، احساس هاى غیر عادى مثل: سوزش، خارش، گزش، بى حسى

راه درمان

ماساژ: که موجب افزایش جریان خون و کاهش درد مى شود.

فیزیو تراپى: که با تغییرات دامنه حرکتى و و تمرینات خاص به این مسئله کمک مى کند.

کنترل درد

اگر درد را تجربه کردید با پزشک تان در مورد آن صحبت کنید تا بر اساس صلاحدید داروى مورد نظر را تجویز کند.

بیمار گرامی در زمان تزریق داروی شیمی درمانی به نکات زیر توجه کنید

۱ در زمان رگ گیرى توسط پرستار آرامش خود را حفظ کنید و با وى همکارى نمایید، بهتر است بگذارید او تصمیم گیرنده مکان مناسب براى رگ گیرى باشد.

۲ اگر آنژیوکت را به دلیل رگ هاى نامناسب در محل خم نج زدند مراقب باشید و دست خود را خم و راست نکنید .

۳ اگر عمل جراحى پستان و برداشتن غدد لنفاوى انجام داده اید به پرستارتان یادآورى کنید که از دست طرف دیگر رگ گیرى نماید.

۴ در زمان دریافت دارو اگر احساس کردید تزریق نسبتبه قبل فرق کرده است یا احساس سوزش، درد، قرمزى یا تورم در محل آنژیوکت کردید به پرستارتان اطلاع دهید.

۵ در صورت احساس سوزش در زیر پوست ناحیه اطراف آنژیوکت و یا تورم، قطع جریان سرم بلافاصله به پرستار اطلاع دهید و سرم را ببندید.

۶ بعد از خارج کردن آنژیوکت توسط پرستار دست خود را از سطح بدن بالاتر نگه دارید.( تا ۴۸ ساعتگ)

۷ در صورتیکه پوست ناحیه در اثر نشت دارو صدمه دید مى توان با انجام گرافت پوستى آن را معالجه کرد.

تهیه شده در :کلینیک امید تهران

دیگاه بگذارید